Anonim Şirketlerde Hisse Devri

Anonim şirketlerde hisse devri, şirketin ortaklık yapısını değiştiren önemli bir işlemdir. Bu süreç, şirketin finansal yapısını, ortaklık haklarını ve yönetim yetkisini doğrudan etkileyebilir. Hukuki olarak doğru şekilde gerçekleştirilmemesi, hisse sahipleri arasında ihtilaflara ve mali yaptırımlara yol açabilir. Bu işlemin hukuki boyutu, payın senede bağlı olup olmamasına ve senedin niteliğine göre farklılık gösterebilir. Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) belirlenen kurallara uygun yapılmadığı takdirde, hisse devri geçersiz olabilir ve hukuki ihtilaflara neden olabilir.

Bu yazıda, anonim şirketlerde hisse devrinin türlerini, devrin şartlarını ve hukuki sonuçlarını sade ve anlaşılır bir dille açıklayacağız. Ayrıca, güncel mevzuat kapsamında ilgili hukuki düzenlemeleri ve uygulamada dikkat edilmesi gereken noktaları detaylı şekilde ele alacağız.

1. Anonim Şirketlerde Pay Sahipliği ve Hisse Devri

Anonim şirkette pay sahipliği iki şekilde kazanılır:

• Aslen iktisap: Şirketin kuruluşunda veya sermaye artırımında pay taahhüt edilerek kazanılması.

• Devren iktisap: Mevcut payların devralınması ile kazanılması.

Anonim şirket payları; satış, bağış, miras, rehin, trampa, şuö ve vefa gibi hukuki işlemlere konu olabilir. Ancak her bir devrin kendine özgü prosedürleri ve sonuçları bulunmaktadır.

Pay sahipliği, şirketin yönetiminde söz hakkı kazandırmanın yanı sıra ortaklık hakları ve mali hakları da içeren geniş bir yelpazeye sahiptir. Örneğin, bir pay sahibi şirketin genel kurul toplantılarına katılma ve oy kullanma hakkına sahip olurken, aynı zamanda şirketin kâr dağıtımından pay alma hakkına da sahiptir. Bu nedenle, hisse devri süreci dikkatle yönetilmeli ve ilgili tüm hukuki adımlar eksiksiz olarak uygulanmalıdır.

2. Senede Bağlanmamış (Çıplak) Payın Devri

Halka kapalı anonim şirketlerde hisse senedi bastırma zorunluluğu olmadığından, paylar alacağın temliki kurallarına (Borçlar Kanunu md. 162) uygun olarak devredilir. Devir, yazılı olarak yapılmalı ve pay defterine kaydedilmelidir. Aksi takdirde, devralan şahıs şirkete karşı ortaklık haklarını ileri süremez.

Bedeli ödenmemiş veya kısmen ödenmiş payların devri, devralan için borç yüklenme anlamına gelir ve bu nedenle şirketin onayına tabidir. Şirket, devralan kişinin mali yeterliliğini değerlendirerek devir talebini reddedebilir veya devralandan teminat talep edebilir.

Ayrıca, çıplak payların devri konusunda şirket ana sözleşmesinde özel hükümler bulunabilir. Ana sözleşmede devir kısıtlaması getirilmişse, pay devri ancak şirketin onayı ile gerçekleştirilebilir.

3. Nama Yazılı Hisse Senetlerinin Devri

Nama yazılı hisse senetleri kıymetli evrak niteliğindedir ve devri ciro ve zilyetliğin geçirilmesi ile yapılır (TTK md. 416/2). Devri tamamlamak için:

1. Hisse senedi arkasına ciro yazılmalı,

2. Senet fiilen devralana teslim edilmelidir,

3. Devrin şirket pay defterine kaydedilmesi gerekir.

Nama yazılı hisse senetleri için ana sözleşmede devir kısıtlamaları bulunabilir. Şirketin onayı olmadan devrin pay defterine kaydedilmesi mümkün olmayabilir. Nama yazılı senetlerin devrinde şirket yönetim kurulu, belirli kriterlere bağlı olarak devir talebini kabul etmeyebilir.

Ayrıca, nama yazılı senetlerin devri, devralanın mali ve hukuki yükümlülükleri üstlenmesini gerektirdiğinden, devir işlemi öncesinde detaylı bir inceleme yapılması önerilir.

4. Bağlı Nama Yazılı Hisse Senetlerinin Devri

Bağlı nama yazılı hisse senetlerinin devri, ana sözleşmede belirtilen şartlara bağlıdır. Şirket ana sözleşmesinde, payların belirli meslek gruplarına veya mevcut ortaklara öncelikli olarak devredilmesini şart koşulabilir.

Bağlı hisse senetlerinin devri, şirketin hisse yapısını korumak için getirilen bir uygulamadır ve bu tür hisse devirleri pay defterine kaydedilmediği sürece şirkete karşı ileri sürülemez.

Şirket yönetim kurulu, bağlı nama yazılı hisse senetlerinin devrini onaylamazsa, devralan kişi şirkete ortak sıfatıyla katılamaz ve pay defterine kaydı gerçekleştirilemez. Bu tür hisse devrinde, şirket yönetim kurulu kararına karşı hukuki itiraz yolları açık olabilir.

5. Hamiline Yazılı Hisse Senetlerinin Devri

Hamiline yazılı hisse senetleri sadece teslim ile devredilebilir (TTK md. 415). Devrin şirket kayıtlarına işlenmesine gerek yoktur, ancak Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) bildirim zorunluluğu vardır.

Hamiline yazılı hisse senetlerinin devri konusunda yeni düzenlemeler getirilmiş olup, 2021 yılında yapılan değişiklikler kapsamında, hisse devri sonrası Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) bildirim zorunluluğu getirilmiştir. Bu düzenleme, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 489. maddesi ve 7262 sayılı Kanun kapsamında yürürlüğe girmiştir. Bu bildirim yapılmadığı takdirde, şirketin genel kurullarında oy kullanma hakkı gibi ortaklık hakları sınırlandırılabilir.

6. Miras Yoluyla Hisse Devri

Anonim şirket hisseleri miras yoluyla intikal eder. Ancak mirasçılar hisse sahibi olarak tanınmak için:

1. Mirasçılık belgesini alarak şirket yönetim kuruluna bildirimde bulunmalı,

2. Pay defterine kayıt edilmelidir.

Şirket ana sözleşmesinde bağlı hisse senetleriyle ilgili kısıtlamalar varsa, şirket ortakları veya yönetim kurulu bu hisseleri satın alma hakkını kullanabilir (TTK md. 418/4).

Miras yoluyla hisse devrinde, mirasçıların şirket yönetim kuruluna başvuruda bulunarak ortaklık haklarını kullanabilmeleri için gerekli işlemleri tamamlamaları gerekmektedir. Bu kapsamda, mirasçılık belgesi, veraset ve intikal vergisinin ödendiğine dair belge ile noter onaylı hisse devir beyannamesi gibi evrakların ibraz edilmesi gerekmektedir.

7. Yabancı Uyrukluların Hisse Devri

Yabancı uyruklu kişilerin hisselerini devretmeleri de Türk hukuk kurallarına tabidir. Senede bağlanmamış hisselerin devri alacağın temliki şeklinde yapılır ve yurtdışında yapılacak temliknameler apostil onaylı olmalıdır.

Ayrıca, yabancı uyrukluların hisse devri işlemleri belirli sektörlerde ek kısıtlamalara tabi olabilir. Örneğin, finans ve enerji sektörlerinde, belirli oranın üzerinde yabancı yatırımcı pay sahipliği için düzenleyici kurumların onayı gerekebilir.

8. İki Yıl Süre ile Devir Yasağı

Ayni sermaye ile oluşan hisseler, TTK md. 404 gereği iki yıl boyunca devredilemez. Ancak nakit sermaye veya iç kaynaklarla oluşan hisselerde böyle bir sınırlama yoktur.

Bölünme ve nev’i değişikliği sonucu oluşan hisseler için de iki yıllık sınır uygulaması kaldırılmıştır.

9. Hisse Senetlerinin Kaybolması veya Çalınması

Hisse senetleri kaybolduğunda veya çalındığında, sahibinin haklarını koruyabilmesi için mahkemeye başvurarak iptal davası açması gerekmektedir (TTK md. 563-564).

Sonuç

Anonim şirketlerde hisse devri, payların türüne ve şirket ana sözleşmesine bağlı olarak farklı prosedürlere tabi olabilir. Devir sürecinde, ilgili hukuki mevzuat dikkate alınmalı ve özellikle pay defterine kayıt, vergi yükümlülükleri ve noter onaylı işlemler gibi adımlara dikkat edilmelidir.

Tarafların ileride karşılaşabileceği hukuki riskleri minimize etmek için hisse devir sözleşmelerinin detaylı ve eksiksiz olarak hazırlanması önerilir. Hisse devirlerinin hukuka uygun gerçekleştirilmesi, hem devreden hem de devralan için olası ihtilafların önlenmesi açısından büyük önem taşır.